سه موضوع بسیار مهم «افراد و همکاری بین آن‌ها»، «انعطاف‌پذیری در پاسخ سریع به تغییرات» و «مشارکت مشتری در فرایند تولید محصول» موضوعاتی هستند که در متن تفکر ناب وجود دارند. به عبارت دیگر جزئی جدانشدنی از این تفکراند. همان طور که می‌دانید سه موضوع بالا را می‌توان به وضوح در بیانیه چابک نیز مشاهده کرد. ریشه تفکر ناب به تفکرات مبتکرانه ساکی‌چی تویودا و پسرش کی‌ئی‌چی‌رو تویودا در دهه ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ برمی‌گردد. در حقیقت می‌توان گفت که دو رکن سسیتم تولید تویوتا یعنی «خودگردان‌سازی» و «تولید درست به موقع» به ترتیب ایده‌های ساکی‌چی و کی‌ئی‌چی‌رو بوده است. همچنین تائی‌چی اوهنو در دهه 1940 و 1950 زحمات زیادی برای عملی کردن این‌ها ایده‌ها کشید و نهایتاً در 1960 توانست آن‌ها را به طور کامل در شرکت تویوتا عملی کند.
آقای جِف سادرلند در پیش‌گفتار کتاب «پیاده‌سازی تکوین نرم‌افزار ناب» می‌نویسد: در سال 1993 «تکوین محصول ناب» در هیچ صنعتی به خوبی درک نشده بود. اسکرام اولین پیاده‌سازی عینی تفکر ناب برای تکوین نرم‌افزار بود که به سازمان‌ها از هر نوع و اندازه‌ای امکان می‌داد تا در عرض چند روز بتوانند تیم‌های نابی را با الگوی استانداردی که به راحتی قابل فهم بود تشکیل دهند.
البته در راهنمای اسکرام 2020 نیز به تفکر ناب اشاره‌شده است. این در صورتی است که نویسندگان این راهنما در هیچ یک از نسخه‌های قبلی آن یعنی نسخه‌های 2010، 2011، 2013، 2016 و 2017 به آن اشاره‌‌ای نکرده‌اند.
سه مورد زیر در متن تفکر ناب وجود دارد:
- افراد و همکاری بین آن‌ها؛
- مشارکت مشتری در فرایند تولید محصول؛
- انعطاف‌پذیری در پاسخ سریع به تغییرات.
سه مورد زیر نیز از بندهای «بیانیه چابک» است:
- اشخاص و تعاملات برتر از فرایندها و ابزارها؛
- مشارکت مشتری برتر از قرارداد کار؛
- پاسخ به تغییرات برتر از دنبال کردن یک برنامه.
تولید ناب در شرکت تویوتا در 1950 توسط تائی‌چی اوهنو آغاز و در 1960 به طور کامل محقق شد. فنون جدید ژاپنی‌ها (سیستم تولید تویوتا) برای تولید محصول توسط گروه پژوهشیIMVP در دانشگاه MIT تحت عنوان «تولید ناب» نام‌گذاری شد. آقای وومک و جونز روشی آزمون‌شده و همگانی برای تحقق «تولید ناب» ارائه کردند که تحت عنوان «تفکر ناب» شناخته می‌شود. در ادامه به ارکان سیستم تولید تویوتا و اصول تولید ناب و تفکر ناب اشاره می‌شود.
ارکان سیستم تولید تویوتا:
- تولید «درست به موقع»؛
- خودگردان‌سازی (جی‌دوکار).
اصول تولید ناب:
- کار تیمی؛
- گفت و گو؛
- استفاده بهینه از منابع و حذف اتلاف‌ها؛
- بهبود پیوسته.
اصول تفکر ناب:
- تعیین دقیق ارزش هر محصول معین؛
- شناسایی جریان ارزش آن محصول؛
- ایجاد حرکت بدون وقفه در این جریان ارزش؛
- راه‌اندازی سیستم کششی؛
- جست و جوی کمال.
به نظرم ریشه مفاهیم زیر که امروزه تیم‌های نرم‌افزاری در حوزه چابک و چهارچوب اسکرام از آن‌ها استفاده می‌کنند به تفکر ناب برمی‌گردد.
- تشریح «درست به موقع» نیازمندی‌های نرم‌افزار؛
- پاسخ «درست به موقع» به تغییرات؛
- پیاده‌سازی نیازمند‌هایی که برای مشتری ارزش خلق می‌کنند؛
- کوچک‌تر بودن اندازه دسته‌ها؛
- تعریف سقف کار در جریان (کانبان در تفکر ناب)؛
- دریافت سریع بازخورد؛
- بهبود مستمر محصول و فرایند (حلقه‌های کنترل کیفیت در تفکر ناب)؛
- کار تیمی و حذف سیلوهای کارکردی؛
- گفت و گو میان اعضای تیم؛
- تیم چند تخصصی (تیم انحصاری محصول درتفکر ناب)؛
- شفافیت (کنترل دیداری در تفکر ناب)؛
- نقش مالک محصول اسکرام (رهبر قوی تیم در تفکر ناب).
تلاش کردم پاسخ پرسش «آیا روش‌های چابک مبتنی بر تفکرِ ناب‌اند؟» را قدری روشن کنم. اما تا روشن شدن پاسخ کامل این پرسش قدری فاصله داریم.
منابع:
- سیستم تولید تویوتا، تولید ناب و تفکر ناب (انتشارات ناب‌اندیشان)؛
- پیاده‌سازی تکوین نرم‌افزار ناب؛
- بیانیه چابک.
مترجم و نویسنده: علیرضا افشار.
